काठमाडौं, ७ कार्तिक । नासाका वैज्ञानिकहरूले भविष्यमा खतरनाक उल्का वा क्षुद्रग्रहलाई पृथ्वीमा ठोक्निबाट रोक्न सक्ने अन्तरिक्ष यानबाट प्रविधि परीक्षण गर्ने तयारी गरिरहेका छन् ।
नासाको यस मिसनलाई ‘डार्ट मिशन’ नाम दिइएको छ, जसको आधारमा यसले पृथ्वीतर्फ आउँदै गरेको ठूलो अन्तरिक्ष चट्टानलाई असक्षम पार्ने लामो समयदेखिको प्रस्तावको मूल्याङ्कन गर्नेछ । यो अन्तरिक्ष यान डिमोर्फोस नामक आकाशीय पिण्ड वा वस्तुसँग ठोक्किनेछ । नासाका वैज्ञानिकहरूले डिमोर्फोसको गति र बाटो कति परिवर्तन गर्न सकिन्छ भनेर हेर्ने प्रयास गरिरहेका छन् ।
केही सय मिटर अग्लो ब्रह्माण्डीय भग्नावशेष (ब्रह्माण्ड मलबे) को कुनै अंश पृथ्वीमा ठोक्किएमा यसले सिंगो महाद्वीपमा विनाश निम्त्याउन सक्छ भन्ने तथ्यबाट वैज्ञानिकहरूले गर्न खोजेका कामको महत्त्वको अनुमान लगाउन सकिन्छ । यद्यपि, डेमोफोर्सबाट पृथ्वीलाई कुनै खतरा छैन । भविष्यमा पृथ्वीतर्फ आउने यस्ता खतरालाई कसरी सामना गर्ने अर्थात् भोलि पृथ्वीतर्फ त्यस्तो शव वा फोहोर आयो भने त्यसलाई कसरी टाढा राख्ने भन्ने सिक्ने यो पहिलो प्रयास हो ।
नासाको ग्रह रक्षा समन्वय कार्यालयका केली फास्टले भने, ‘डार्टले डिमोर्फोसको कक्षा अवधिमा सानो परिवर्तन गर्न खोजिरहेको छ । र भविष्यमा हामीतर्फ आउँदै गरेको क्षुद्रग्रहलाई रोक्नको लागि यति मात्र आवश्यक छ ।’ बुधवार नेपाली समयानुसार मध्याह्न १२ः०५ मा क्यालिफोर्नियाबाट प्रक्षेपण गरिने एउटा फाल्कन ९ रकेटले डार्टलाई अन्तरिक्षमा पु¥याउनेछ ।
के हो क्षुद्रग्रह र परीक्षण कसरी हुनेछ ?
क्षुद्रग्रहहरू सौर्यप्रणाली निर्माणका बेला बाँकी रहेका चट्टानहरू हुन् । तीमध्ये अधिकांश पृथ्वीका लागि खतरा होइनन् । तर कुनै बेला सूर्यको परिक्रमा गर्दा ती चट्टान र पृथ्वीको बाटो एउटै पर्दा क्षुद्रग्रहहरू पृथ्वीसँग ठोकिन सक्छन् । साढे ३२ करोड अमेरिकी डलर खर्च हुने डार्ट मिशनले हाल एक अर्काको परिक्रमा गरिरहेका क्षुद्रग्रहहरूको जोडीलाई लक्षित गर्नेछ । यस्तो कक्षालाई बाइनरी भनिन्छ । यी दुई मध्ये, ठूलो क्षुद्रग्रहको नाम डिडिमोस हो, जुन लगभग ७८० मिटरमा फैलिएको छ । डिमोफोर्स लगभग १६० मिटर चौडा छ ।
डाइमोफर आकारको क्षुद्रग्रह पृथ्वीमा ठोकिए पछि, प्रभाव धेरै परमाणु बमको ऊर्जा जत्तिकै हुनेछ । यसबाट लाखौंको ज्यान जान सक्छ । तर ३०० मिटर वा सोभन्दा बढी चौडाइ भएका क्षुद्रग्रहहरूले सम्पूर्ण महाद्वीपहरू नष्ट गर्न सक्छन् । र एक किलोमिटर आकारको वस्तुहरूले पृथ्वीलाई खतरामा पार्न सक्छ ।
प्रक्षेपणपछि डार्टले सेप्टेम्बर २०२२ सम्म अन्तरिक्षमा घुमिरहनेछ र त्यसपछि पृथ्वीबाट ६७ लाख माइल टाढा पुगेर आफ्नो लक्ष्यलाई लक्षित गर्नेछ । डार्टले लगभग १५,००० माइल प्रति घण्टा (६.६ किमी/सेकेन्ड) को गतिमा डाइमोफोर्सलाई प्रहार गर्नेछ । जसका कारण डेमोफोर्सको दिशा केही मिलिमिटर मात्रै परिवर्तन हुने अपेक्षा गरिएको छ । यदि यो भयो भने, उनको कक्षा परिवर्तन हुनेछ । यो एक धेरै सानो परिवर्तन जस्तो लाग्न सक्छ, तर पृथ्वीमा हिर्काउनबाट क्षुद्रग्रहलाई रोक्नको लागि यति मात्र आवश्यक छ ।
सन् २००५ मा अमेरिकी संसद्ले नासालाई पृथ्वीनजिक रहेका १४० मिटरभन्दा बढी चौडाइ भएका क्षुद्रग्रहहरू खोज्न निर्देशन दिएको थियो । त्यति सानो कुनै पनि क्षुद्रग्रहबाट पृथ्वीलाई अहिले कुनै जोखिम छैन तर ४० प्रतिशत मात्रै क्षुद्रग्रहको अहिलेसम्म खोजी भएको छ ।
डार्टमा ड्र्याको नामको क्यामरा पनि छ । त्यसले क्षुद्रग्रहका तस्बिरहरू खिच्ने मात्रै होइन, ठोक्किन प्रक्रियामा सही बाटो लिन पनि सहयोग गर्नेछ । डार्ट ठोक्किनु १० दिनअघि अमेरिकी अन्तरिक्षयानले इटलीमा निर्मित एउटा सानो उपग्रह छोड्नेछ जसले सो घटना, ठोक्किँदा उडेको धूलो र बनेको खाल्डोका तस्बिरहरू पृथ्वीमा पठाउनेछ । डाइमर्फसको मार्ग परिवर्तन भए वा नभएको पृथ्वीमा जडित टेलिस्कोपहरूले हेर्नेछन् । – बीबीसी हिन्दीबाट
